Binnen de zen wordt een meditatie avond gevuld met rituelen. We buigen bij binnenkomst, voordat we gaan zitten, als we opstaan, bij de theeceremonie. We reciteren de Hartsutra, begeleid door de doffe slagen op de mokugyo (zen vis trommel) en zo zit de avond vol met vaste gewoonten en rituelen.

Buiten het feit dat het een manier is om bewust uit de doelgerichte wereld van actie en reactie te stappen om binnen te treden in het bewustzijn van contemplatie en bezinning is er nog een reden om je met rituelen bezig te houden. We hebben allemaal de ervaring dat we de bewegingen binnen een ritueel soms automatisch en gedachteloos doen. Het kan dan een lege en zinloze bezigheid worden. Waarom je bezighouden met dergelijke zaken als het na verloop van tijd toch leeg en een repeterende breuk aan het worden is. Binnen de zen avond doet zich de gelegenheid voor om een handeling te verrichten zonder dat er enig belang aan gehecht wordt. Het idee is verdwenen dat ik er baat bij moet hebben, dat mijn inspanningen dienen bij te dragen aan mijn fysiek of geestelijk welzijn. Hier verliest het IK zijn oriëntatie, zijn doelgerichtheid. Hier vindt de loutering plaats waar het op het contemplatieve pad om te doen is. Het IK wordt gezuiverd van zijn bedoelingen, zelfs van de beste.

De Dao De Jing formuleert belangeloosheid als volgt:
“De hemel is lang en de aarde durend. De reden waarom hemel en aarde lang en durend zijn, is dat ze niet voor zichzelf leven. Daarom kunnen ze lang leven. Om die reden plaatst de wijze mens zijn persoon op de achtergrond, en komt zijn persoon op de voorgrond. Hij slaat geen acht op zijn persoon, en zijn persoon blijft bewaard. Is dat niet omdat hij geen eigenbelang heeft? Daarom kan hij wat in zijn eigen belang is verwezenlijken.”

Rituelen navolgen, keer op keer, brengt ons de les van belangeloosheid. Het is de wijze waarop de Grote Koning zijn wereld ordent: “Zijn goede werk verbreidt zich over de ganse wereld, maar ziet eruit alsof het niet van hem komt; zijn beschavende invloed doet zich in alle dingen gelden maar niemand voelt zich tot hem verplicht.” (Zhuang Zi 370 v. Chr.)

Het is de mooie vacht van de luipaard die de jager op hem af doet komen.

Namasté,

Sjaak Ruivenkamp