Alle verlangens zijn uitgeblust; zelfs de gedachte aan volmaaktheid is spoorloos verdwenen. Hoe langer men een geestelijk pad bewandelt hoe verder men vordert, des te krachtiger én subtieler kan het ik-bewustzijn zich nestelen. Het ego heeft een voortdurende behoefte om zich te vormen rondom de kernopvattingen over zichzelf. Alles wat we doen moet op enigerlei wijze dit naar buiten toe gepresenteerde beeld ondersteunen. Mediteren kan geheel of gedeeltelijk dat gecreëerde zelfbeeld ondersteunen. Op zich is daar niets mis mee want het blijft een positieve werking hebben. De training van zazen is altijd en alleen gericht op het vermogen om de aandacht te richten, met meer subtiliteit ontvankelijk te zijn, je te onthechten van je gedachten en het ontwikkelen van mededogen naar jezelf en anderen.

De uitdrukking ‘jezelf vergeten’ is een paradox! Zolang ik de gedachte koester dat ik mijzelf dien te vergeten, kom ik nimmer aan dat vergeten toe. Leegte is het tegemoet treden van de werkelijkheid met een mateloze intensiteit. Dingen, gebeurtenissen, handelingen worden niet langer gemeten omdat er geen maten zijn die hun waarde bepalen. Er is slechts intense, intieme omgang met alle dingen.

De werkelijkheid wordt gekenmerkt – vanuit de innerlijke houding die bij dit plaatje past – door voortdurende ‘nieuwheid’ want alles wat ontstaat wordt uitgewist om opnieuw te ontstaan. Het zijn wij die vanuit onze ego-behoefte willen herkennen, oude beelden plakken op dat wat we tegenkomen en daarmee denken te kennen, te weten. Door dit oude beeld over het nieuwe te leggen, ervaren we een bepaalde vorm van zekerheid en controle maar missen de intense en intieme ontmoeting.

Als alles leegte is, dan is ook alles identiek. Vanuit onze waarneming onderscheiden wij talloze vormen; het is ons brein die een oude ervaring koppelt aan dat wat in het zintuigelijk veld naar ons toekomt. Zo vullen wij alles in en denken het te kennen. De nieuwheid der dingen ervaren is lastig en vraagt een diepe verstilling en onthechting. Lummelen is in die zin een kunst; het is geen dagdromen (denken is in het boeddhisme ook een zintuigelijke bezigheid: het zet je in beweging), het is geen apathie maar een grote ontvankelijkheid om te ontmoeten, op een bijna kinderlijke manier iets of iemand tegemoet treden.

Zazen is en blijft een doelloze doelgerichtheid, het leidt tot niets, maar vraagt een grote concentratie en stevige houding, zowel fysiek als mentaal.