Binnen de zen meditatie training wordt gewerkt aan opschonen van een vervuild verleden. In ons vormingsproces lopen we littekens op, onverwerkte trauma’s en andere indrukwekkende gebeurtenissen die ons denken, spreken en handelen voor een belangrijk deel bepalen. We zijn de wereld gaan zien conform dat beeld van meegemaakte ervaringen. De mens heeft nu eenmaal de neiging om causale verbanden te leggen (als ik dit zie of hoor dan zal dat wel….) en door te associëren op ervaringen en gebeurtenissen. We willen de onzekerheid over wat gebeuren kan, reduceren door je er alvast op voor te bereiden. Zo zou je kunnen zeggen dat we daarmee onze eigen toekomst bepalen.

Het verkrijgen van inzicht op dit proces is een belangrijke voorwaarde om fris en nieuwsgierig naar de wereld te kunnen kijken. Baldwin Schreurs noemt dat het ‘Onderzoek naar Waarheid’. Hieronder zijn lering op dit deel van zijn ‘Factoren naar verlichting’.

“Onderzoek naar Waarheid:

Dit komt misschien voor sommigen een beetje als een verrassing. Meditatie wordt vaak gezien als een methode voor het oefenen van ontspanning en aandacht en niet meer dan dat. In het boeddhisme staat de meditatie echter volledig in dienst van het komen tot juist inzicht, van het ‘ontwaken’. Daarom is deze factor van belang.

Wat is dit onderzoek naar waarheid? Laat ik het beschrijven aan de hand van een voorbeeld: wanneer we zitten en gewaar zijn van ons lichaam, worden we opmerkzaam hoe door het ‘betrokken’ raken met allerlei gedachten, ons lichaam zich subtiel – of minder subtiel – aanspant. Soms in de schouders, soms in de buik of het gezicht. Ook wordt onze ademhaling wat oppervlakkiger en misschien wat sneller, afhankelijk van het type gedachten waarin we zijn verzonken. Door die aanspanning verliezen we als het ware ook veel van het contact met onze omgeving; we zijn minder opmerkzaam van wat we zien en horen. Nu kunnen we oefenen om de gedachten los te laten en terug te keren naar een open aandacht maar vaak staan de volgende gedachten al te wachten om die aandacht weer op te eisen.

Onderzoek naar waarheid is hier heel waardevol. We kunnen in detail de relatie tussen ons denken en hoe ons lichaam daarop reageert (en vice versa) onderzoeken en hoe ons denken onze waarneming van onszelf en/of van de wereld om ons heen beïnvloedt. Als we opmerken dat ons lichaam wat gespannen is geworden door het denken, kunnen we onderzoeken wat er met ons gebeurt wanneer we bewust ons lichaam en onze ademhaling ontspannen. Dit allemaal door heel direct te ervaren.

Onderzoeken is niet de dingen uitdenken maar telkens weer heel nauwkeurig observeren van wat er gebeurt als we lichamelijk en mentaal ontspannen; hoe beïnvloedt dit ons ‘zijn’? En wat is ‘ontspannen’; wat doen we precies om te ontspannen? Het onderzoeken van wat zich aan ons voordoet, of dat nu een lichamelijke of mentale gewaarwording is, of een zintuiglijke, – en in dit onderzoeken direct te ervaren – is het onderzoeken van waarheid want Dat wat nu Is, is waarheid.

In het dagelijks leven is onderzoek ook belangrijk. In ons hoofd denken we vaak aan wat nog moet komen waardoor we soms geen tijd en ruimte nemen om rustig te kijken en te onderzoeken wat nu is, en dus werkelijkheid is. Niet zelden nemen we een eerste indruk meer serieus dan die werkelijkheid; daarom is geduld, en het niet meteen handelen op basis van de eerste gedachte of emotie die in ons opkomt, zo belangrijk.”