Marcus Aurelius schreef in zijn ‘Overpeinzingen’ een waardevolle quote: “Zet het idee dat je gekwetst bent van je af, dan verdwijnt dat gevoel ook; laat het idee van kwetsbaarheid vallen en dit onheil zal je niet meer plagen.” Het vraagt een zekere stoïcijnse houding om dit vorm te kunnen geven in je leven. Dat betekent niet een mate van onverschilligheid maar een interne zuivering van datgene wat geraakt wordt door die ander en je gemoed in beweging zet. Doorzien dat onze geest vol zit met gevoeligheden die door taal en houding van anderen geraakt kan worden. De wijze waarop wij horen en daar betekenis aan geven is een uiterst persoonlijk proces. Het bijzondere echter is dat wij de neiging hebben dat persoonlijke proces volkomen te negeren en het gevolg van hetgeen we horen en zien, te plaatsen op die ander: oorzaak gevolg, actie en reactie.

Een stoïcijnse houding ontwikkelen is dus veel meer dan ‘jezelf afsluiten’ of zaken langs je heen laten gaan, het negeren en doen alsof het niet over jou gaat. Steeds meer mensen besluiten om het nieuws niet meer te volgen; ze lezen de krant niet meer, slaan het journaal en vele praatprogramma’s over om op die manier vrij proberen te komen van frustratie, irritatie en machteloosheid. Je kan je met al die nieuwsbronnen zo ‘in beweging gezet voelen’ dat afsluiting en terugtrekken in je eigen bubbel aantrekkelijk lijkt te zijn.

Dit negeren is niet wat Aurelius bedoelde in zijn overpeinzingen. Rondlopen in de zuilengangen – de Stoa – werden deze precaire onderwerpen juist besproken; rondlopen en praten met mensen die een totale andere mening over een onderwerp hadden en terwijl je liep verdiepte het contact zich. De kunst van begrijpen voordat je zelf begrepen wil worden. Het stellen van vragen om de ander in de diepte van het denkproces te gaan begrijpen. Hoe meer je de ander in het ‘achterland’ van zijn denken leert te begrijpen, hoe minder je zelf gekwetst wordt door hetgeen gezegd wordt.

We nemen waar, het raakt ons eigen ‘achterland’ en we reageren, al dan niet gekwetst. Zuivering van dit proces is met name een proces van verdieping en willen begrijpen van de ander. Als we die zogenaamde zuivering alleen maar intern in ons zelf laten gisten en borrelen dan kan het niet anders dan dat we gaan negeren dan wel toch reageren op een verhullende manier. Dat kan intellectueel vechten zijn – je poneert een andere denklijn, of je wordt ironisch of sarcastisch. Zuivering wil dus in dit verband zeggen dat je een zekere beheersing ontwikkelt om te reageren en je open gaat stellen voor die ander. Hoe meer je gaat kennen van die ander hoe meer begrip kan gaan ontstaan voor de gegeven reactie van die ander.

Begrip is niet hetzelfde als gedogen; je kan het er nog steeds absoluut niet meer eens zijn maar vanuit het begrip is er wel verbinding gelegd en het gevolg is wel dat de ander je minder kwetst en in beweging (emotie) zet. Terwijl er van binnen bij jezelf – in het contact met de ander – van alles gebeurt, richt je de aandacht op hetgeen gezegd wordt en stel je vragen om de ander te willen begrijpen in ‘het achterland van het denken’. Zazen is de training om die aandacht aan te scherpen en vast te houden. Terwijl je afgeleid wordt door van alles buiten en in je, richt je de aandacht op je adem en onthecht je je van alles wat zich aandient. Die training is nodig om steeds meer een stoïcijnse houding te ontwikkelen in een wereld van polarisatie.