Als mens zijn we net als de zoogdieren ingesteld om te kunnen overleven. Angst is om te overleven noodzakelijk. We willen leren van het verleden dus worden indrukwekkende situaties met de daarbij horende emoties automatisch in een onbewust hersendeel opgeslagen. Makkelijk voor later!

In het emotionele brein wordt dit alles aangestuurd door het amygdala gebied. Het is een soort regelkamer van waaruit de eerste signalen komen om de stress-as in werking te zetten (hypothalamus – hypofyse –  bijnierschors). De vecht-vlucht-bevries modus treedt in werking en je staat klaar om te overleven.

Van nature heeft het systeem twee routes: een snelle en onnauwkeurige weg (zekerheid eerst dus pas op voor het gevaar!)  en een meer evenwichtige weg die na intern beraad (reflectie) het gevaar-systeem kan overrulen. De quick en dirty road speelt zich buiten ons bewustzijn af en treedt onbewust  in werking.

De hogere weg gaat via ons nadenkend vermogen,  duurt langer en kan achteraf pas ingrijpen om het systeem van vechten of vluchten te doen stoppen.

Omdat we uit eerdere ervaringen hebben geleerd, komt bij de quick en dirty road (onbewuste directe reactie van fight or flight respons) ook de emotie van die oude ervaringen bovenop de angst. De emotie beïnvloed ons denken, geeft ons het daarbij passende gevoel en het lichaam reageert daar weer op. Het angst-systeem blijft daardoor langer in werking. De hogere nadenkende afweging wordt door deze emotie beïnvloed waardoor de stress reactie in stand blijft – ook al is er feitelijk niet veel aan de hand.

Wat is de werking van zen meditatie op dit hele systeem van angst en opvlammende emotie? Zen meditatie – aandachtstraining – brengt ons de volgende vaardigheden:

1. Meditatie leidt tot ontspanning. De hartslag daalt, er ontstaan andere hersengolven en bloedwaarden (angst gerelateerd) veranderen. Door de ontspanning verandert ons zenuwstelsel van gas,- naar rem pedaal en kan er herstel optreden.
2. Bewustwording van emotionele processen in jezelf en haar reactiepatronen. We leren ons bewust te worden van de veranderende fysiologische processen; we letten op spierspanning, darmbewegingen, ademhaling en hartslag. Hierdoor worden we ons bewust van de emoties die in ons rondgaan en ontwikkelen we meer controle op dat proces (de hogere, evenwichtige weg).
3. Het stoppen van niet effectieve gedachten. We nemen het denken waar, ontdekken allerlei verhaallijnen en laten het voor wat het is: voorbijgaande gedachten. Je oordeelt er niet over. Bij piekeren is het juist dat oordelen wat ons negatief belast. We leren te onthechten.
4. We ontwikkelen een observerend ‘Zelf’. Tijdens de meditatie trainen we ons om opmerkzaam te zijn van alles wat zich in het hier en nu voordoet. Het innemen van dit observerende standpunt heeft als voordeel dat het zich losmaakt van de directe emotie. Je bent dan beter in staat situaties in te schatten; het is een duurzame vaardigheid om tot tien te kunnen tellen…
5. Mentale lenigheid. Door te mediteren observeren we, benoemen we wat zich voordoet en nemen afstand ervan. Dit geheel levert ons meer keuzevrijheid op. De angst, spanning en oude niet verwerkte emoties zijn nog wel aanwezig maar bepalen ons gedrag niet meer. We leren om andere wegen in te slaan en ontwikkelen daardoor onze mogelijkheden. Dit heeft ook invloed op onze sociale relaties. We kunnen ons beter richten op de ander en zien de ander daardoor meer ‘staan’.

Zen meditatie leert je veel over jezelf, wie je bent en geeft je de mogelijkheid je leven meer in te gaan richten vanuit een keuzevrijheid. Van slachtoffer van de omstandigheden naar eigen regie over je leven.

Namasté,

Sjaak Ruivenkamp