Volgens de leer van het boeddhisme levert onze geest ons een streek; we worden beetgenomen door de geest door de wereld te beschouwen als een film met daarbij ons ‘zelf’ als een projector. Die filmcamera – de projector – richt zich op dingen. Het boeddhisme denkt van oudsher niet zoals wij in dingen maar in relaties. Het ding dat wij in onze ervaring menen waar te nemen is welbeschouwd iets wat uit een veld van relaties naar voren treedt. De werkelijkheid is een geconstrueerde werkelijkheid. Je kunt je geest trainen om niet de constructie te zien, maar de relaties. Lukt je dat in voldoende mate, dan prik je voortaan heen door de zinsbegoocheling die een ongetrainde geest teweegbrengt.
Een getrainde geest ‘ziet’ de relaties in de werkelijkheid. De relaties verkeren in een staat van voortdurende verandering. De ervaring van die verandering, dat is de film. De projector echter, die is er niet. Met de boeddhistische ervaring van een werkelijkheid vol relaties lost de notie van een permanent zelf op. Het zelf, dat is ook maar één van de vele beelden in de film. Dingen zien zoals ze zijn, als relaties, is één mogelijke manier om het befaamde boeddhistische begrip ‘leegte’ te ervaren.
Ons waarnemen van de werkelijkheid – gericht op dingen – kent vele lagen; de perceptie van ons waarnemen wordt vastgelegd door veel meer lenzen dan één projector aankan. Het is juist deze over elkaar heen glijdende lenzen die maken dat onze waarneming een zekere gelaagdheid heeft. Een gelaagdheid – uiterst subjectief, je zegt er IK tegen – die er voor zorgt dat de werkelijkheid zijn of haar betekenisvolle inhoud krijgt en gedachten, emoties en gevoelens te weeg brengt. Dit scala van gedachten, emoties en gevoelens brengen ons tot handelen.
De leer van de Boeddha kent het achtvoudige pad: 1. de eerste stap is het volgen van de juiste zienswijze: welke richting is heilzaam voor je en welke niet; 2. Het juiste denken betekent om geen onheilzame gedachten te koesteren die schade en verderf aan andere levende wezens toe brengen; 3. De juiste spraak hanteren wil zeggen om woorden te gebruiken die naar een heilzaam en kundig bestaan leiden; 4. Het juiste handelen is gericht op het voorkomen van kwaadwillige daden, goed doen aan alle levende wezens; 5. De juiste levenswijze is gericht op bewaren van een kalm en stabiel gemoed; 6. De juiste inspanning is gericht op het uitvoeren dan wel bekrachtigen van heilzame handelingen en daar gedisciplineerd in doorgaan; 7. De juiste oplettendheid is gericht op het diepgaand beschouwen van onze gevoelens, gedachten en gemoed; 8. De juiste concentratie is gericht op de alertheid en het wakker zijn.
De perceptie is dus een verzameling van gestolde ervaringen. Het is een gelaagde beleving van hoe wij in relatie staan met de werkelijkheid om ons heen. Wij ervaren de relatie en niet de werkelijkheid. De werkelijkheid om ons heen is leeg, de tienduizend dingen zijn leeg. Zo kunnen kinderen uit hetzelfde gezin een ander verhaal vertellen over wat zij hebben ervaren.