De belofte van de bodhisattva is om het lijden in de wereld te willen zien en vanuit eigen kracht en intentie dit te willen verminderen. We hebben gezien dat het beeld van de IJzeren Mens het mededogen belichaamt in de vorm van een onverstoorbare kracht en gelijkmoedigheid.  Het is het geven zonder angst en zonder dat er iets blijft hangen tussen jou en de ander. Het is het geven om niet. Enkel gericht om het lijden van de ander te verminderen. Dat vraagt een sterke houding van vastberadenheid, veerkracht en duurzaamheid.

Het vraagt een houding die te vergelijken is met een zwaard in het vuur; in die situatie wordt het zwaard overwonnen door het vuur om daarna met de hamer gehard en sterk uit de situatie te komen. Het is wat Nietzsche bedoelde met de uitspraak “dat wat je niet doodt, maakt je sterker”. Niet vanuit een ego houding – vol moeten houden, iets willen bewijzen voor anderen – maar vanuit een diepgewortelde intentie van ‘zijn in de situatie’ met hart en ziel.

Het andere beeld binnen de zen om het geven zonder angst (met angst/zorg en spanning is het geven verweven met patronen van de persoonlijkheid) te verbeelden is de houten pop. Joan Halifax uit ‘Als sterven dichtbij komt’ beschrijft dit beeld als volgt:

“Dit is een volkomen ander symbool voor mededogen dan de ijzeren mens. De pop geeft gehoor aan de wereld zoals deze is, meer niet. Er is geen zelf en er is geen ander. Iemand heeft honger en eten wordt gegeven. Een ander heeft dorst, drinken komt eraan. Heeft iemand slaap, dan wordt een bed gemaakt. Voor de houten pop is de wereld de poppenspeler aan wiens bewegingen zij beantwoordt, zonder strategie, motivatie of gedachten over een mogelijke afloop. Op haar kan je altijd rekenen omdat haar voorkant zacht en open is. Wie een houten pop is, is een waarnemer die ieder lijden beantwoordt met een vriendelijke tederheid die geen grenzen kent.”

Joan Halifax noemt het ‘geven zonder angst’ van de ijzeren mens en de houten pop, een vorm van radicaal optimisme. Er zijn geen bepaalde verwachtingen over hoe dingen aflopen, over een goede hulpverlener zijn. Juist de innerlijke houding van ‘leegte’ – Nagarjuna noemde dat Sunyata – het niet-weten, geen enkele gedachte verbinden aan dat wat je doet, houdt het contact met de ander in stand. Je kan in het moment zijn en reageert op dat wat verschijnt vanuit een tedere liefdevolle houding.

Het is het vissen met een rechte haak; dit betekent dat je niet uit bent op resultaat. Zowel in het begin, het midden als aan het eind, dien je te verblijven in het hier en nu. De Hartsutra is daarin onze spiegel: “de vernietiger van al het lijden, gegaan, gegaan, naar de andere oever gegaan, samen naar de andere oever gegaan. Het grote ontwaken, energie en geluk voor iedereen.”