Wie kent het niet tijdens de zit meditatie, dat je weg zakt in rust en ontspanning en dan ineens valt, schrikt en wakker lijkt te worden uit een ontspannen slaap. Je was even helemaal weg. Wie kent het niet uit drukke en stressvolle tijden, dat je in de nacht slecht slaapt en overdag vecht tegen de slaperigheid.

Er zijn drie oorzaken die verklaren hoe dit werkt in je geest en lichaam: de eerste is dat er iets is wat je niet onder ogen wilt zien. Het is dan heel normaal om slaperig te worden wanneer je dingen te moeilijk vindt om over na te denken. Het is een vorm van verdringing; de ervaren hopeloosheid in de situatie wordt ontkend en je zakt weg in vergetelheid en slaap. Zo kan het luisterboek, de TV serie, het bingewatchen een vorm zijn van slapen. Je hoeft even niet meer na te denken en kan zonder diepgaande bewustwording de blik op oneindig zetten. Een vorm van moderne slaperigheid. De vraag blijft natuurlijk wat je negeert, wat je niet onder ogen wilt komen.

De tweede reden voor de slaperigheid is dat het lastig is om in een rustige toestand te blijven als je niet weet hoe je alert moet blijven. De opmerkzaamheid vasthouden zonder dat je verstrakt, in een emotie schiet of andere gedachten download om de ontspanning weg te laten gaan. De opgave is om je opmerkzaamheid uit te breiden naar buiten, de luchtstromen, de geuren, geluiden zonder dat je er iets mee doet. Het alleen opmerken, bewust zijn en weer laten gaan. Je stelt je helemaal open met alle zintuigen om alles geconcentreerd gewaar te zijn. De andere manier om alertheid te verhogen en vast te houden is de blik juist kleiner te maken en je te richten met nog meer concentratie op de ademhaling, de gewaarwordingen in het fysieke lichaam. De nuance opmerken, het kleine willen zien en voelen, zonder oordeel en met een milde vriendelijkheid.

De derde reden voor de slaperigheid kan te maken hebben met het feit dat je te weinig slaap hebt genomen de laatste tijd. Dan is zorgen voor een goede nachtrust aan de orde. De opgave is om de tijd na het (niet al te volle) avondeten te gebruiken om de sfeer en toenadering vorm te geven naar de bedrust. Er naartoe bewegen met andere activiteiten dan je wellicht gewend bent. Accepteren dat de slaap er is en dat je daar met respect mee om zou mogen gaan.

Binnen de zen meditatie hanteren we vaak het RAIN principe:

Recognition:            het opmerken en herkennen van de hindernis;
Accepting:                liefdevol accepteren dat de hindernis er is;
Investigate:             onderzoek de hindernis en wees nieuwsgierig; wat is nou daadwerkelijk aan de orde?;
Non-Identification: Je bent niet hetgeen dat je ervaart. Je bent niet het ‘mind-object’.

Zen is in dit opzicht een training van de aandacht, de focus en kan beschouwd worden als een mentale fitness.

Namasté,

Sjaak Ruivenkamp