In het ontwikkelproces van baby naar volwassene leren we onszelf allerlei strategieën aan om niet meer te hoeven voelen dat onze eigen impuls, ons eigen verlangen, niet werd toegestaan en in het opvoedproces omgebogen werd naar wenselijk gedrag. Deze strategieën komen voort uit een kinderlijk brein en zijn vooral een leerproces van afstemmen op de belangrijke ander, voorbeeldgedrag en andere onbewuste conditioneringsprocessen.

Naarmate de jaren verstrijken ontwikkelt ieder van ons een aantal van deze strategieën waarmee we onze onvolkomenheden proberen te verbergen en onze vermeende gebreken willen compenseren.

Tara Brach benoemt in haar boek Acceptatie een aantal van deze strategieën:

• Onszelf constant verbeteren: fitnesscultuur, plastische chirurgie, dieetindustrie, ambitie en carrière drift; natuurlijk kunnen al deze activiteiten op een gezonde manier worden ondernomen, maar het gebeurt vaak dat we ons laten leiden door het gevoel ‘niet goed genoeg te zijn’. We blijven onszelf met een ideaalbeeld vergelijken en proberen het verschil op te heffen door te compenseren. We spreken dan van de imcompetentiecompensatiecompetentie. Daar worden we goed in.
• We volgen de veilige weg: we zijn geneigd onze comfortzone te blijven volgen en zelfs onze werk en privé omgeving aan te passen aan dat wat wij prettig vinden en zekerheid geeft. De veilige weg volgen wij om onzekerheid te voorkomen. We vinden onszelf stom als we zingen, een gedicht schrijven of een schilderij maken. We spelen op safe.
• We zijn altijd druk: Voortdurend bezig te zijn is een maatschappelijk geaccepteerde manier om onze pijn op afstand te houden. Het maakt niet uit wat we doen, als het maar helpt om de gevoelens van kwetsbaarheid en ontoereikendheid die in onze psyche op de loer ligt te verdringen.
• Kritisch worden naar onszelf: We leveren in gedachten voortdurend commentaar op onszelf en houden onszelf steeds opnieuw voor dat wij de dingen altijd in het honderd laten lopen, dat anderen succesvoller zijn en hun leven beter hebben geregeld dan wij. We zijn de stem van onze ouders geworden.
• Overgevoelig worden voor de fouten van anderen: om onze eigen ontoereikendheid en falen te verbloemen, leggen we de oorzaak van hetgeen fout loopt bij de ander. We worden boos, we geven kritiek, voelen ons miskend, zijn gekwetst door de ander, en zijn dan even bevrijd van het gevoel dat wij zelf hebben gefaald.

Al deze strategieën zijn uiterst intelligent en uitgebreid – in allerlei uitingsvormen – in ons leven terecht gekomen. Als kind hadden we die strategieën nodig omdat de pijn van ‘het niet voldoen’ te hevig was. Je eigen coping-gedrag leren kennen, is nodig om het leven vol te gaan voelen. Nu kunnen we dat aan omdat we volwassen en tot meer in staat zijn.

Namasté,

Sjaak Ruivenkamp