In deze maand heeft het woord vrijheid altijd een aparte dimensie. We gedenken en vieren onze vrijheid van verworven rechten, de wijze waarop we daar uiting aan kunnen en mogen geven en brengen daarmee een kleurrijke samenleving op gang. Vrijheid levert altijd meer kleur en variatie op. Dat wat daarvoor nog in de spelonken van de samenleving in het duister ervaren en beleefd werd, mag er nu zijn, mag getoond en breed uit ervaren worden. Vrijheid en onderlinge verschillen lopen samen op. Mogen er minder onderlinge verschillen zijn, lever je iets in van de vrijheid.

Onze persoonlijke vrijheid hangt natuurlijk nauw samen met die in de maatschappij; we zijn sterk verbonden met die onzichtbare regels over wat kan en wat niet, hoe verschillend je mag zijn en op welke wijze en waar je dat mag tonen. Er is een zekere collectieve mores met daarin dominante beelden over de randvoorwaarden waar je je als individu aan dient te houden. Bekende beelden gaan over het uiterlijk, over bewegen en gezond zijn, over werk en carrière, over wat je weet en gelezen hebt. De beelden delen de subgroepen in de samenleving in en die verhouden zich op een bepaalde manier met elkaar.

Het is onze menselijke neiging om binnen de gevoelde vrijheid onszelf toch weer te beperken met die beelden en verhalen over de identiteit van de groep waar je toe wilt behoren. Mensen zijn groepsgericht; altijd wil je ongeveer weten of je erbij hoort of niet en wat de toegangsregels zijn. Keuzevrijheid is dus niet vanzelfsprekend; ook al wordt deze zo beleefd, we hebben zelf de neiging om die vrijheid te bepreken vanwege onze behoefte ergens bij te horen. Dat is niet erg, dat hoort bij de mens. Het is wel belangrijk dat we dat proces doorzien.

Zen training is aandacht training. Het is ook een vaardigheid om vanuit een schouwende positie, een soort innerlijke getuige, te kijken naar wat gaande is. Door wat wordt je gedreven? Door keuze of door andere overwegingen. Ik bemerkte enige tijd geleden dat ik Stijn, onze jonge 8 maanden oude hond, te veel vermoeide omdat ik de medailles wilde halen die de APP ‘Ommetje’ van professor Schreuder, mij in het vooruitzicht stelde. Ik ging meer lopen omdat de APP op mijn telefoon een deel van mijn keuze had overgenomen. Ik werd gedreven door een beloning,-en prestatie systeem waar weinig keuze in zat.

In de komende jaren wordt het 5G netwerk uitgerold in Nederland; ze noemen dat ook wel het Internet of Things. Het geeft ongekende mogelijkheden om apparaten onderling met elkaar data te laten uitwisselen zodat beslisbomen makkelijker gemaakt kunnen worden. Ze noemen dat persuasieve technologie. Een technologie waarin wij verleid worden om ons op een bepaalde manier te gaan gedragen. Verkeer, gezondheidszorg, onderwijs, behandeling van verslavingen, de toepassingsmogelijkheden zijn ongekend. Veel zal op ons pad gaan komen, vaak ongemerkt.

De Boeddha heeft het in zijn edele waarheden over het opheffen van de onwetendheid. Hij heeft het dan over het vergroten van de keuzevrijheid en het doorzien van de onzichtbare dwingende patronen in onszelf maar ook buiten ons. Zen meditatie training is jezelf sterker maken in een gerichte aandacht naar wat gaande is. Doorzien wat speelt en wat de onderlinge drijfveren en belangen zijn. In die zin is zen nauw verbonden met het symbool van 5 mei: vrijheid is een werkwoord!