De koan van vorige week is een vraag die gaat over stress. Het object was een brutale vlag – een omgekeerde Nederlandse vlag – wapperend in de wind. Het is een symbool voor boosheid en ongenoegen. Boosheid enerzijds over het beleid of zo je wilt het ontbreken van beleid, om op een aanvaardbare wijze te kunnen boeren en anderzijds het ongenoegen bij velen over de impact van onze agrarische sector op mens, dier en natuur. Het kan de wind of het katoen niet hinderen – het is in essentie leeg – en speelt ermee.

In onze perceptie komt stress vrij en een oordeel volgt. Het is altijd een proces van drie stappen: de waarneming, de (emotionele) drijfkracht en het oordeel geplaatst in de dualiteit van een toenadering of afwijzing. De stress komt uit ons overleving, – reptielen brein en zorgt voor een vecht, vlucht of verstar reactie. In ons dagelijks leven komen vele situaties voor die een bepaalde mate van stress oproepen. Als de stress niet verdwijnt en het niet rustig wordt, kan je in een vorm van uitputting terecht komen. We gaan dan meer gebruik maken van de medische zorg, krijgen gevoelens van somberheid en kunnen de zingeving verliezen: een mentale vorm van verstarren. De pijn wordt groter en de stress neemt toe. Een therapeut ligt op de loer om je stress minder te maken of er komt een pijnstilling.

De rabbijnT werski vertelt ons het verhaal over hoe kreeften daar mee omgaan. Zij zijn zachte levende wezens in een harde schaal; ze groeien en de schaal gaat pijn doen en levert stress op. Ze zoeken dan een veilige plek op om daar de schaal af te werpen en een nieuwe schaal te maken die recht doet aan hun lijf. Dit proces herhaalt zich keer op keer. Telkens weer bemerken zij door pijn dat hun schaal niet meer past.

De mens lijdt in vele vormen en er zijn maar vijf manieren om hier mee om te gaan: je kan proberen de situatie te veranderen waardoor het ongemak verdwijnt; het moet dan wel binnen je mogelijkheden liggen om dat te doen. Je kan ook je denken over de situatie veranderen waardoor het lijden op houdt. Een andere manier is de situatie accepteren als een gegeven. Een vierde mogelijkheid is uit de situatie stappen en weggaan. De laatste mogelijkheid is blijven lijden, eventueel met pijnbestrijding en therapeuten…

Op deze wijze naar de stress kijken is het leren zien dat het pantser afgeworpen mag worden; het denkvermogen is gericht op zekerheid en het afwerpen van dominante denkpatronen kan heel kwetsbaar en onveilig aan voelen. De kreeft zoekt naar beschutting om daar zijn pantser af te werpen; wij gaan zitten om vanuit de verstilling ons denken te doorbreken, af te werpen en ontvankelijk te worden voor het nieuwe. Zo kan stress het signaal zijn voor groei en ontwikkeling. Loslaten van de veiligheid – het pantser, het denken – geeft ruimte voor een nieuwe ervaring.