De kern van zen is zazen: zitten in stilte. Hoe kunnen we doordringen tot de kern van zazen? Traditioneel wordt gezegd dat zazen drie basiselementen heeft: zithouding – ademhaling – geest.

Alle drie zijn belangrijk; je kan stellen dat zazen is als een combinatieslot met drie cijfers: houding – ademhaling – geest. De drie cijfers moeten alle drie precies goed staan, anders gaat het slot niet open en realiseer je niet je ware natuur. Een staat van bewustzijn waarin je in staat bent om volledig te ervaren wat zich aandient, met een vriendelijke gelijkmoedigheid de waan van de dag ervaart en jezelf en de ander op een liefdevolle wijze tegemoet kan treden.

Onze samenleving is erop gericht je in een staat van alertheid te houden waarin je vervult wil raken van hetgeen je plezier geeft en alles wat je nog meer verlangt en ontwijkt dan wel vermijdt waar je wantrouwen, afkeer en angst voor hebt.  Deze staat van bewustzijn wordt zo vanzelfsprekend ervaren dat het cijferslot behoorlijk ontregeld is geraakt. We krijgen het slot niet zo makkelijk open en daarmee raken we verwijderd van de mens die we eigenlijk zijn (onze ware natuur).

Zit als een berg, rechtop, de kin iets gebogen, rug recht en schouders ontspannen, handen in de schoot open en los. De adem diep en rond: vier tellen in ademen, vier tellen vasthouden, vier tellen uitademen, vier tellen leeg blijven en dan weer vier tellen inademen enzovoort. De geest is wakker en alert, opmerkzaam op alles wat zich aandient, geluiden, geuren, gedachten, alles, maar je doet er niets mee. Je observeert het en laat het gaan.

Je merkt dat je dieper gaat zitten, meer de zwaartekracht tegemoet treedt, de ademhaling wordt rustiger en langzaam dieper en de geest wordt stiller. Soms is het lastig hier te geraken en merk je dat je geest afdwaalt, dat je onrustig zit, en de adem de diepte niet raakt en snel en onrustig door de borst gaat.  Klaarblijkelijk heeft de dag impact op je gehad en is er van alles geactiveerd. Voor velen is dat de normale staat van zijn.

Hoe houd je de discipline vol om te blijven oefenen? Zelf douche ik in de ochtend altijd koud. Zeker nu in de winter is dat elke keer weer een opgave. Ik brul en haal diep adem en weersta de pijn van het koude water over mijn hoofd en rug. Een vorm van masochisme? Nee, het is een beoefening waarin ik de opbrengst op de lange termijn zet. Ik kies ervoor en integreer het in mijn leven omdat ik weet dat het goed voor mij is.

Zazen is ook zoiets. Het levert op korte termijn niet zo heel veel bijzonders op. Maar uiteindelijk gaat er iets verschuiven, ga je anders met het leven om, word je milder en zachter naar jezelf en anderen, kan je beter bij het ongemak blijven wat het leven nu eenmaal in je schoot werpt. Als we de houding van de boeddha aannemen, zijn we de boeddha.

Namasté,

Sjaak Ruivenkamp