In onze tijd is er veel belangstelling voor oosterse spiritualiteit. In vele tuinen en huiskamers staan boeddha figuren met een uitdrukking van diepe en serene rust. Niet zo vreemd in een tijd waarin alles snel moet gaan, de eisen die we aan onszelf stellen hoog zijn terwijl  op het werk we soms een set competenties lijken te zijn die alsmaar in ontwikkeling moeten worden gebracht. Ook daar wordt gewerkt aan voortdurende verbetering, nog meer groei en productie en dienen steeds minder handjes het werk uit te voeren. De oplossing voor al deze knelposities ligt in ons zelf: wij moeten beter, sneller en meer doen.

We zijn eigenaar van onze eigen prestatiecurve en komen dan al snel tegen een tekort aan te lopen. Geen wonder dat we in de etalage van ons bestaan een beetje de schone schijn ophouden door ons te omgeven met symbolen van rust, kalmte en stabiliteit. Van binnen voelt het echter anders. Daar kan het druk zijn. We hebben het innerlijke beeld dat we niet helemaal voldoen en natuurlijk verzaken we ook regelmatig met die dingen waarvan we weten dat ze goed voor ons zijn – sporten, gezond eten, family time creëren – waardoor de schuld bij dat nare innerlijke gevoel ook nog eens bij onszelf komt te liggen.

De uitdrukking ‘ik wil me een beetje meer ZEN voelen’ wordt regelmatig gebruikt om de kloof aan te duiden tussen wat we ervaren en wat we zouden willen ervaren. ZEN komt uit het Boeddhisme en is een training en ervaring tegelijkertijd. Een mentale fitness waardoor je beter bestand raakt tegen ongemak.  Het is het zitten in stilte op een kussen, bankje of stoel. Je hoeft niet in een lotushouding te kunnen zitten om deze praktijk te gaan trainen en beoefenen. Gewoon rechtop, de adem volgend en de blik naar binnen gericht.

Maar wat is nu de zin van ZEN? Zet het ook zoden aan de dijk, geeft het een resultaat zodat die innerlijke onrust en stress weg gaat? Het is algemeen bekend en ook steeds meer wetenschappelijk bewezen dat ZEN een positief effect heeft op lichaam en geest. Echter, wat de ZEN je zeker leert is het loskomen van het gevoel dat “er iets in mij moet veranderen”.  Zen gaat in essentie over de ontdekking dat je in de grond van je bestaan deugt, dat wie jij bent ‘goed genoeg is’.

ZEN leert je met mildheid kijken naar alles wat er in je leven passeert: de mooie momenten, de gekke dingen die je doet, je onrust, de ondeugden die je hebt, de kribbigheid die er ook is, de onvrede over hoe het leven loopt. ZEN is een training om met aandacht te kijken naar al die aspecten in ons bestaan. Dat is niet eenvoudig want we lijden soms meer aan ons eigen oordeel dan aan het oordeel van anderen over wie we zijn en wat we doen. In die zin is ZEN een leerschool in zelfliefde en compassievol kijken naar wie je bent, met respect voor de wijze waarop jij tot volwassenheid bent gekomen.

Acceptatie en aanvaarding van wie jij bent, zonder een resultaat verplichting, gewoon zoals je bent. Maar let wel, dat is een lange weg van training.  Heb je eenmaal die warme compassie voor jezelf gevoeld dan verandert de wereld, dan doorzie je je eigen gedrag en kan je met een innerlijke glimlach liefdevol jezelf aanschouwen.  Dat is voor sommigen een levenstaak; soms is de persoonlijke leergeschiedenis zo turbulent geweest dat de startpositie om het leven in te stappen moeilijk en zwaar is. Dan is het werken aan die levenskunst, jezelf met compassie aanschouwen, een levenstaak. Geef het niet op maar probeer het gewoon weer opnieuw. Dat lukt beter als er een milde blik op jezelf is gericht.

ZEN beoefening in een groep is indrukwekkend. De stilte die dan optreedt is oorverdovend en ondersteunend. Voor de een is de ZEN training een manier om zich meer te laten zien en horen en voor de ander is het een training om de eigen wijsheid los te laten om zich meer te voegen in dat grotere geheel. ZEN zet fundamentele zoden aan de dijk. Een training in liefdevolle aandacht over wie jij bent.

Namasté,

Sjaak Ruivenkamp