Een van de grote uitdagingen van deze tijd is het inperken van de steeds groter wordende behoefte aan gezondheidszorg én de daarmee samenhangende kosten. Een belangrijk deel van wat we met elkaar verdienen gaat naar de zorg. Binnen de eerste lijn zorg bestaat een term die een bijzonder fenomeen benoemt: SOLK oftewel Somatische Onverklaarbare Lichamelijke Klachten. De fysieke klachten zijn echt maar door de medici kan geen somatisch defect gevonden worden. Inmiddels is dit een enorme groep patiënten geworden die huisartsen, fysiotherapeuten en de specialisten – om het toch maar te controleren – bezighouden. Telkens komt er een negatief onderzoek naar voren: het is niet dit en ook niet dat… Maar wat maakt de Mens dan toch ziek en daarmee minder vrij, minder gelukkig?

In de volgende reeks Teisho’s ga ik daar nader op in om het steeds weer terug te brengen binnen onze eigen invloedsfeer. Dat woord ‘invloedsfeer’ doet gelijk denken aan wat de schrijver Stephan Covey heeft benoemd als ‘de cirkel van invloed’; hij tekent daarbij een grote cirkel die hij de cirkel van betrokkenheid noemt; daarin ligt de cirkel van invloed: het levens,- en werkgebied waar jij invloed op kan uitoefenen; tenslotte tekent hij in die invloedcirkel nog een derde namelijk de cirkel van effect: dat is het gebied waar jij over gaat – het ligt binnen je invloedgebied – terwijl je ook vaardig, gedisciplineerd en volhardend genoeg bent om tot een wijze actie over te gaan. Een actie met impact die de relatie met je omgeving en anderen niet ernstig verstoort. Vele mensen zijn zich niet altijd bewust van het feit dat een probleem wat hen doet lijden, ongemak geeft, binnen hun eigen invloedsfeer ligt. Dat zij de enige zijn die het kunnen veranderen.

De Mens heeft een sterke neiging om ongemak, lijden, toe te schrijven aan de omstandigheden, een persoon, de regering, het weer, de relatie of wat dan ook. In ieder geval ligt de oorzaak buiten hen. Zij lijden aan iets wat door anderen of situaties veroorzaakt wordt.  Deze externe attributie – het ligt buiten mij – veroorzaakt globaal gesproken twee dominante reacties:

1. De imploderende Mens: de frustratie, irritaties en zelfs woede maar ook de machteloosheid slaat naar binnen en vindt geen handelingsstrategie die tot een actie leidt. Er is sprake van een chronische energielekkage. De Mens als systeem van lichaam en geest (denken, emoties, fysiek en uiteindelijk gedrag) loopt vol met opgekropte spanning en pogingen om het te verdringen of te ontkennen. Vaak wordt dan een compensatie gedrag ontwikkeld: gezonde maar ook ongezonde compensaties, van matig sporten tot en met de zak chips, de fles wijn of verslavingen ter demping van de opgekropte spanning. De klachten/gevolgen die uit dit patroon voort komen zijn: depressie, angstgevoelens, verlies van ambitie en motivatie, teruggetrokkenheid, eenzaamheid, burn-out en zelfs suïcidaliteit.
2. De exploderende Mens: de ongemakkelijke gevoelens, irritaties, woede afgunst, jaloezie, en alles daartussenin, richt zich op iemand of op een situatie. De behoefte om iets te doen, tot actie over te gaan richt zich naar buiten en wel op de manier van hardop klagen, cynisme, opstandigheid en soms in een negatief aanvallende manier waar het risico voor afwijzing erg groot is. Ook hier is sprake van gevoelens van onmacht maar omdat er een actiegerichtheid in het ego zit komt deze onmacht naar buiten. Conflict, uitputting (burn-out) en uiteindelijk het gevoel hebben er alleen voor te staan, brengt een risico mee van ‘afbreken en instorten’.

De ontwikkeling van SOLK ligt bij deze twee handeling strategieën op de loer. De cirkel van betrokkenheid van Covey leert ons dat we het verschil moeten gaan leren zien tussen zaken die op onze betrokkenheid kunnen rekenen maar waar wij geen invloed op kunnen hebben en zaken die binnen onze eigen invloedsfeer liggen maar die wij niet herkennen en buiten ons zelf plaatsen: de omstandigheden of die persoon moet veranderen.  De vraag is waar wij onszelf het meest in herkennen?